bie, nie ulega wątpliwości, że malarz księżnej Gertrudy nie wzorował się na tej miniaturze, o czym przekonuje przede wszystkim odmienny układ nóg Chrystusa: w Kodeksie Światosława ułożone są równolegle i wyraźnie skierowane na lewo, gdy w Kodeksie Gertrudy - szeroko rozstawione. Jak wiadomo, szczegóły wyobrażenia tronującego Chrystusa w kompozycji fundacyjnej w soborze Sofijskim w Kijowie nadal pozostają zagadką, przedstawienie to bowiem nie zachowało się, nie odnaleziono także żadnych jego źródeł ikonograficznych. Ujęcie Chrystusa w Kodeksie Gertrudy porównać można natomiast do wielu bizantyńskich przedstawień: najbliższe wydaje się miniaturze w ewangeliarzu z około połowy XI wieku (BNF, cod. 74, fol. 93v) i w Psałterzu Barberini (fol. 249).
     W miniaturze Kodeksu Gertrudy u stóp tronującego Chrystusa została przedstawiona najwyższa triada anielska, rozmieszczona zgodnie z porządkiem hierarchicznym: dwa sześcioskrzydłe serafiny (gr. hexapteryga seraphim) zajmują miejsce pośrodku, po obu ich stronach po jednym cherubinie (gr. cherubim) o czterech skrzydłach pokrytych wieloma oczami (gr. polyommata), a na skraju uskrzydlone koła - trony (gr. thronoi), również pokryte oczami. Skrzydła serafinów i cherubinów są naprzemiennie czerwone i niebieskie, natomiast trony mają barwę czerwoną.
     W sztuce bizantyńskiej w rozwiniętej formule tematu Maiestas Domini wyobrażenia sił niebiańskich występują w różnych konfiguracjach kompozycyjnych, zawsze jednak otaczając centralne wyobrażenie Chrystusa, jak w miniaturze przechowywanego w Parmie tetraewangeliarza z drugiej połowy XI wieku (Biblioteca Palatina, cod. gr. 5, fol. 5) czy na synajskiej ikonie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w otoczeniu proroków i świętych, datowanej około 1080-1130. Natomiast uszeregowane przed tronem występują w wielu innych przedstawieniach teofanicznych: Wizji Izajasza, jak w miniaturze watykańskiego egzemplarza Topografii Chrześcijańskiej Kosmasa Indikopleustesa

z końca IX-X wieku (cod. Vat. gr. 699, fol. 72) czy w Sacra Paralella z tego samego czasu (Paryż, BNF, cod. 923, fol. 39v), Maiestas Trinitas, jak w miniaturze rękopisu z drugiej połowy XII wieku (Wiedeń, Nationalbibliothek, cod. suppl. gr. 52, fol. 1v), Sądu Ostatecznego, jak we wspomnianej już miniaturze cod. 74 w paryskiej Bibliotheque Nationale.
     Formuły obrazowe sił niebiańskich w sztuce bizantyńskiej, kształtujące się nie bez wpływu ikonografii antycznej, grecko-rzymskiej i bliskowschodniej, są zasadniczo zgodne z ich opisem w Biblii, a także w traktacie O hierarchii niebiańskiej Pseudo-Dionizego Areopagity. Jednakże nawet te opisy, jak również ich egzegeza teologiczna nie określają jednoznacznie kształtu i barwy poszczególnych chórów anielskich, podobnie ich ikonografia nie jest pod tym względem rygorystyczna. Serafinom, nazywanym przez Jana Chryzostoma istotami „bezcielesnymi” (gr. asomatoi), przypisano najmniej cech antropomorficznych, zwykle więc ich twarze są niemal całkowicie zakryte skrzydłami, zgodnie z przekazem Izajasza (6, 2). Jednak dalsze stwierdzenie proroka, iż serfin „dwoma [skrzydłami] okrywał stopy” w ikonografii interpretowano dwojako: albo ukazywano stopy widoczne pod dolną parą skrzydeł, albo też pomijano je, jak to uczynił również malarz miniatury w Kodeksie Gertrudy. O wiele wyrazistsze cechy antropomorficzne charakteryzują przedstawienia cherubinów, obdarzanych nie tylko w pełni widoczną twarzą, lecz także dłońmi i nogami, ale i w tym przypadku znane ich wyobrażenia są zróżnicowane. W miniaturze Kodeksu Gertrudy głowy cherubinów ujęte złotymi nimbami wyraźnie rysują się na tle skrzydeł, a zauważalne na zewnętrznych bokach głowy lwa (?) niewątpliwie odnosić należy do wspominanego w Biblii mieszanego, zwierzęco-ludzkiego ich kształtu, w ikonografii ujętego w formułę tetramorfa (gr. tetramorph), czyli połączonej postaci czteroskrzydłego anioła i głów czterech istot z wizji teofanicznych, z głową człowieka zawsze umieszczoną pośrodku. Ta zredukowana forma istot aniel-