Dała temu wyraz także w swych Modlitwach pisanych po łacinie. Jednakże postrzeganie tego faktu z perspektywy tzw.
schizmy wschodniej 1054 roku, dziś już anachroniczne choć nierzadkie, prowadzi do niemal całkowitego zatarcia
drugiego, jakże istotnego w biografii Gertrudy, wątku kulturowego: bizantyńsko-ruskiego Rusi Kijowskiej.
Tu bowiem Gertruda spędziła większość swego życia i nie opuściła Rusi nawet po śmierci swego męża, jak to uczyniły niemieckie
małżonki: jej szwagra - Światosława, i syna - Jaropełka. Z wielu względów, o których mowa będzie w dalszej części
pracy, kultura ruska nie była dla niej obca. I temu dała wyraz, zlecając wykonanie pięciu miniatur dla ozdobienia
swego Modlitewnika.
II. Ikonografia i treści ideowe Miniatur Gertrudy
Tylko jedna spośród pięciu Miniatur Gertrudy jest bezpośrednio powiązana
z łacińskim tekstem - to Modlitwa do św. Piotra. W odniesieniu do pozostałych czterech miniatur można
jedynie warunkowo zestawiać ich treść z odpowiednio dobranymi passusami modlitw zamieszczonych na
sąsiednich kartach. Można więc założyć, że o wyborze tematów zobrazowanych w miniaturach zadecydowały
inne względy ideowe, a ich określenie możliwe jest jedynie poprzez analizę ikonograficzną. Wszelako
już wstępne rozpoznanie tematów miniatur pozwala wyróżnić dwa główne wątki ideowe: książęco-rodowy i
dogmatyczno-religijny. Na pierwszy składają się dwie miniatury: Modlitwa do św. Piotra (fol. 5v) oraz
Koronacja Jaropeka i Kunegundy (fol. 10v). Na drugi zaś miniatury trzy: Boże Narodzenie (fol. 9v),
Ukrzyźowanie (fol. 10) i Matka Boska z Dzieciątkiem (fol. 41).
Wątek książęco-rodowy
Modlitwa do św. Piotra (fol. 5v)
Miniatura na karcie 5v, okolona wąską bordiurą o nieregularnym zarysie, z dwoma kwiatonami, u szczytu
i w lewym narożu, znajduje się pomiędzy kolumnami łacińskiego tekstu dwóch modlitw: Ad Sanctum Petrum
(po lewej) i nietytułowaną zaczynającą się od słów Sancte Petre, princeps apostolorum... (po prawej).
Układ tekstu na tej karcie, zapisanego odmiennie niż w dalszej części modlitewnika, bo w dwóch kolumnach
z szerokim intercolumnium wskazuje, że od początku przewidziano w tym miejscu miniaturę. Malarz przystąpił
do pracy po napisaniu tekstu, ponieważ w kilku miejscach bordiura miniatury częściowo zachodzi na tekst
pierwszej modlitwy, a w ostatnim jej wersie warstwa malarska całkowicie zakryła ostatnie słowo, które trzeba
było powtórnie zapisać niżej.
Do stóp ukazanego pośrodku Św. Piotra w złocistych szatach przypada niewiasta, ujmując w dłonie jego lewą
stopę, zaś stojąca po prawej stronie para w strojnych szatach wznosi ku świętemu dłonie. Św. Piotr
błogosławi prawą ręką (benedictio graeca) osłoniętą wierzchnią przewiązaną w pasie szatą, w lewej zaś trzyma
zwój opleciony złotą wąską tasiemką i pęk trzech kluczy połączonych dużym kółkiem przymocowanym do krótkiego łańcuszka.
Głowę Apostoła otacza duży, złocisty nimb okolony
ciemnym pasem, a monumentalną sylwetkę okrywa szafirowy chiton z czerwonym clavusem i czerwono-brązowy
himation, pokryte gęstą siatką złotego szrafowania. Na bosych stopach widoczne są kilkakrotnie przewiązane
ciemne rzemyki sandałów, których podeszwa jest prawie nieczytelna na ciemnym tle gruntu. Pozostałe postacie
noszą korony, dworskie, barwne szaty haftowane złotem i szlachetnymi kamieniami oraz czerwone buty
(szczegółowo o tym zob. dalej). Tło miniatury w górnej partii jest jednolicie złote, u dołu natomiast
przechodzi w zielonkawy odcień