<< Wstecz
Dalej >>

gruntu z kilkoma motywami czerwonych i niebieskich kwiatów.
     Św. Piotr i książę zostali określeni z imienia w zapisanych białą farbą inskrypcjach, odpowiednio Ό ΑΓΙΟС ΠΕΤΡΟС (pionowy zapis po obu stronach ramion) i Ο ДΙК[А]ΙΟС ΙΑΡΟΠЪЛК (ponad głową), zaś klęcząca niewiasta - jako „Matka Jaropełka”, bo tak należy odczytać zachowany poniżej stóp Św. Piotra fragment inskrypcji: ΜΗ[ΤΗ]Ρ ΙΑΡΟ[ΠЪЛЧΑ]. Anonimowa pozostaje natomiast niewiasta stojąca za Jaropełkiem.
     W zgodnej obecnie ocenie badaczy „Matka Jaropełka” przedstawiona u stóp Św. Piotra to Gertruda, córka Rychezy i Mieszka II, od roku 1043 (?) żona księcia kijowskiego Izjasława Jarosławowicza. Towarzyszący jej w modlitwie do Św. Piotra „Sprawiedliwy Jaropełk” to syn Gertrudy urodzony około roku 1045. Natomiast stojąca za nim, nieokreślona z imienia kobieta to poślubiona mu około 1073 roku Kunegunda, córka margrabiego miśnieńskiego, Ottona hr. Orlamunde, która na Rusi przybrała imię Irena.
     Miniatura z przedstawieniem św. Piotra nie była przedmiotem odrębnych studiów, na ogół więc poglądy na temat wszystkich miniatur odnoszą się również do niej. Przypomnijmy więc tylko, że zdaniem większości badaczy czas powstania wszystkich pięciu miniatur wyznaczają daty śmierci Izjasława (1078) i Jaropełka (1086). Jedynie W. Pucko łączył powstanie miniatury z pobytem książęcej rodziny w Niemczech 1073, a A. Grabar rozważał przesunięcie tego momentu ku początkom XII wieku. W kwestii autorstwa i proweniencji artystycznej miniatury ze św. Piotrem najbardziej skrajne stanowisko zajął Wiktor N. Łazariew, który figurę apostoła przypisał romańskiemu mistrzowi, a pozostałe postacie autorowi trzech następnych miniatur. Problem zachodnich rysów ikonograficznych Miniatur Gertrudy podnoszony przez wielu badaczy przede wszystkim ze względu na osobę fundatorki, w sposób szczególny odnoszony był właśnie do miniatury ze św. Piotrem. Wyobrażenie kijowskich władców          

modlących się do Apostoła Rzymu miałoby stanowić obrazowy odpowiednik deklaracji oddania Rusi pod opiekę św. Piotra, złożonej przez Izjasława w liście do papieża Grzegorza VII, a także być przykładem przeniesienia na Ruś religijnej tradycji zachodniego chrześcijaństwa, wyrażającej się w przyjęciu patronatu Św. Piotra. Za taką interpretacją miniatury opowiedziała się także T. Michałowska, wskazując na związek pomiędzy zamysłem ikonograficznym obrazu a planowaną właśnie podróżą Jaropełka do papieża Grzegorza VII; zdaniem Autorki, św. Piotr wyobraża tu papiestwo. Nie uprzedzając w tym miejscu wyników analizy ikonograficznej, zauważmy jedynie, iż plan misji rzymskiej powstał za życia Izjasława i w jego sprawie, trudno więc byłoby przekonująco uzasadnić pominięcie księcia w miniaturze, gdyby odnosiła się ona rzeczywiście do tej misji. Dlatego odrzucając ten pogląd, ponowić należy pytanie o treści ideowe wpisane w tę formułę obrazową.
     W miniaturze Modlitwy do św. Piotra Gertruda w głębokim pokłonie przypada do nóg św. Piotra, ujmując w dłonie jego lewą stopę, zaś stojący nieco dalej, na prawo, Jaropełk i Kunegunda wznoszą ku niemu ręce. Prawdziwym księciem zaś - Księciem Apostołów {princeps Apostolorum, jak go nazywa Gertruda w tej modlitwie) - jest tu św. Piotr, górujący nad nimi wielkością, ukazany frontalnie, w połyskujących złotem szatach, dzierżący jak berło „klucze Królestwa Niebieskiego” (... qui tenes claves regni celorum - to znów słowa Gertrudy). Główną więc postacią w tej miniaturze, tak w warstwie ideowej, jak i kompozycyjnej jest św. Piotr, od którego należałoby rozpocząć analizę treści przedstawienia. Wiele przesłanek wskazuje wszakże, iż kluczem do zrozumienia ideowej roli św. Piotra w tym obrazie jest osoba Gertrudy i jej dzieci, rozważania rozpoczniemy zatem właśnie od nich.