barwne punkty, czerwone i niebieskie. Nie jest to z pewnością kołpak z futrzanym otokiem znany z miniatury w Kodeksie Światosława, przeczy bowiem temu złoty kolor, perełkowanie na brzegu, a także rozszerzający się na boki kształt. Dwa współczesne Gertrudzie wizerunki księżnych kijowskich, Ireny, żony Jarosława w kompozycji fundacyjnej w soborze Sofijskim w Kijowie z około 1037 roku i żony Światosława we wspomnianej już miniaturze dedykacyjnej Kodeksu Światosława, nie dostarczają porównań wystarczających do jednoznacznej identyfikacji nakrycia głowy Gertrudy. Przedstawienie Ireny nie zachowało się, a na przerysie malowideł wykonanym przez Abrahama van Westerveldta w 1651 roku, głowę księżnej osłania przewiązana pod brodą chusta, na którą nałożona jest korona z jednym widocznym kabłąkiem wysadzanym perłami i zwieńczonym krzyżem. Podążające za Ireną córki noszą kołpaki z futrzanym otokiem, nałożone na białe chusty przewiązane pod brodą. Podobną białą chustę, przewiązaną pod szyją i jednym końcem opadającą na prawe ramię, ma żona Światosława we wspomnianej już miniaturze. Znaczne ubytki farby nie pozwalają stwierdzić czy na czole księżnej widniała pierwotnie ozdobna opaska wysadzana szlachetnymi kamieniami, podobna do tej, jaką nosi Kunegunda w miniaturze Koronacji w Kodeksie Gertrudy (fol. 10v). Oba typy nakryć głowy uwiecznione zostały w późniejszym o ponad sto lat malowidle Sądu Ostatecznego w soborze św. Dymitra we Włodzimierzu nad Klaźmą (około 1195): jedna ze „sprawiedliwych niewiast”, prowadzonych przez św. Piotra do Raju, na chuście przewiązanej pod szyją ma wąski diadem z większą półkolistą plakietką pośrodku wysadzaną na brzegach perełkami, inna zaś na podobnej chuście ma nałożoną wysoką stemmę, także ozdobioną na brzegach perełkowaniem; i ta forma
wydaje się najbliższa
nakryciu głowy Gertrudy.
Wzorzysta suknia Gertrudy o szerokich wywiniętych rękawach, ozdobiona
deseniem delikatnie rysowanym jaśniejszą czerwienią, nałożona jest na spodnią suknię, o czym
świadczą widoczne fragmenty wąskich złotych mankietów haftowanych perłami. Podobny strój cechuje
przedstawienie żony Światosława: spodnia suknia o złotych wąskich mankietach, wierzchnia - czerwona
(?) o szerokich rękawach, przewiązana w pasie wąskim złotym paskiem, a u dołu obszyta pierwotnie
zapewne złotą lamówką, i purpurowe trzewiki. Ten typ podwójnej sukni znany jest również z wielu
przedstawień w sztuce bizantyńskiej, przypisany nie tylko kobietom, jak w np. cesarzowej Zoe i
jej siostrze Teodorze na tzw. Koronie Konstantyna IX Monomacha, datowanej na lata 1042-1050
(Budapeszt, Magyar Nemzeti Museum, 99/1860), ale również cesarzom, jak świadczy o tym np.
przedstawienie Nicefora Botaniatesa w dwóch miniaturach Homilii Jana Chryzostoma z okresu pomiędzy
1078 a 1081 rokiem (Paryż, BNF, cod. Coislin 79, ff 2-2v).
Podobnie płaszcz Gertrudy spięty pod szyją okrągłą zapinką, obszyty
szeroką lamówką haftowaną szlachetnymi kamieniami, naprzemiennie czerwonymi i niebieskimi, pokryty
ornamentalnym motywem czerwonych okręgów
z niebieskimi krzyżykami w środku, porównać można do bizantyńskich przykładów. We wspomnianej
już miniaturze cesarza Nicefora Botaniatesa podobne płaszcze noszą otaczający go dworscy
urzędnicy. We wzorzystym płaszczu spiętym pod szyjąuwieczniona została żona Jarosława w
kijowskim malowidle. Jednak płaszcz Gertrudy wyróżnia jeden rys: wyraźna szeroka błękitna
plama widoczna pomiędzy łokciami a kolanami księżnej, przechodząca w wąski pasek wzdłuż jej
nóg, z kilkoma ciemniejszymi kreskami na powierzchni, jest zapewne fra-