guje przedstawienie na awer-sie petersburskiego zwoju, rozdzielone tekstem acolouthii na dzień Zesłania Ducha Św. Na lewym marginesie Św. Bazyli Wielki w biskupich szatach wznosi dłonie w modlitewnym geście ku Prawicy Boga ukazanej w segmencie nieba, zaś na marginesie prawym - podobnie ukazana Prawica Boga błogosławi cesarza klęczącego na czele grupy modlących się na kolanach postaci w świeckich szatach, określonych w minuskulnej inskrypcji jako o λαóς, tj. świeccy lub inaczej „niewyświęceni”. Widoczne w miniaturze przeciwstawienie stojącego biskupa i klęczącego cesarza nie oznacza hierarchicznej wyższości władzy duchownej, choć odzwierciedla porządek liturgiczny i zarazem społeczny w Bizancjum. Św. Bazyli występuje tu w podwójnej funkcji: autora anafory przeznaczonej na dzień Zesłania Ducha Św. oraz biskupa-celebransa. Natomiast pokorna poza cesarza jest tu formą modlitwy na kolanach (gr. goniklisia), wymaganej według rytu (gr. acoluthia, łac. ordo) w tym świątecznym dniu. Cesarz modlący się na czele grupy wiernych prowadzi swych poddanych przed oblicze Boga zgodnie z przypominanym w liturgii tego dnia, a stale obecnym w zbiorowej świadomości Bizantyńczyków przekonaniem, iż porządek świętego Cesarstwa rządzonego przez świętego cesarza odzwierciedla odwieczny porządek świata poddanego Bogu, jak to wyraził wprost Konstantyn VII Porfirogeneta w końcowym akapicie wstępu do traktatu De ceremoniis. W przeznaczonej na ten dzień anaforze, przesyconej przebłagalnymi apostrofami, św. Bazyli wpisał również modlitwę za cesarza:

„Wspomnij, Panie, najpotężniejszego i najwierniejszego imperatora naszego, któremu dałeś królowanie na ziemi.        

Orężem prawdy, orężem łaski ukoronuj go, ochroń jego głowę w dniu bitwy, umocnij jego ramię, podnieś jego prawicę, umocnij jego królestwo, poddaj mu wszystkie ludy pogańskie, które lubują się w wojnach, obdarz go pomocą i niezmiennym pokojem, włóż w jego serce troskę o Twój Kościół i cały Twój lud, abyśmy mogli w pokoju prowadzić spokojne i bezpieczne życie, we wszelkiej pobożności i czystości”.

     Cesarz w miniaturze petersburskiego zwoju, przedstawiony w długiej tunice obszytej szerokimi złotymi aplikacjami (diwitision) i w stemmie inskrustowanej perłami i szlachetnymi kamieniami, identyfikowany jest z Aleksym I Komnenem, znanym z pobożności i zaangażowania w dogmatyczne rozważania Kościoła bizantyńskiego. W miniaturze wszakże zachowano milczenie w kwestii imienia cesarza, uwydatniając w ten sposób uniwersalny sens tego przedstawienia, ściśle powiązanego z kontekstem liturgicznym, choć zasięg oddziaływania tego obrazu był ograniczony do wąskiego grona duchownych. Charakter pokutny cesarskiego pokłonu wynika tu z treści liturgii nieszporów w dzień Zesłania Ducha Świętego i nie ma wymiaru indywidualnej penitencji cesarza.
     Miniatura petersburskiego zwoju wprowadza nas w krąg przedstawień cesarzy bizantyńskich w proskynezie. Przedikonoklastyczne przedstawienia tego typu znane są jedynie z przekazów pisanych75. Natomiast wśród nielicznych przykładów w sztuce poikonoklastycznej na plan pierwszy wysuwa się niewątpliwie mozaika ponad głównym wejściem do kościoła il. 21 Mądrości Bożej w Konstantynopolu, przedstawiająca cesarza w proskynezie przed tronującym Chrystusem. Po bokach Chrystusa widnieją dwa medaliony z przedstawieniami: Matki Boskiej zwróconej ku Synowi oraz frontalnie ujętego archanioła Gabriela. To powszechnie znane dzieło, datowane na schyłek IX lub początek X wieku, łączy w jedną obrazową całość wszystkie aspekty ideowe