panegiryku” („visual panegyric”), jak to określa Brubeker, na cześć cesarza stanowi domyślne porównanie jego
biografii z odpowiednio dobranymi i zobrazowanymi w miniaturach epizodami z biografii czterech
postaci ze Starego Testamentu: Józefa (fol. 69v), Samsona (fol. 347v), Dawida (ff 143v, 174v) i
Jozuego (ff 226v, 424v). Z interesującego nas tutaj wątku Dawida w cod. 510 wybór padł na dwa
tylko epizody z bogatej historii biblijnego króla: Namaszczenie przez Samuela (fol. 174v) i
Skrucha Dawida (fol. 143v). Pierwszy to oczywiste odniesienie do koronacji cesarza nazwanego
przez Focjusza w jednym z listów „namaszczonym i błogosławionym królem”, w drugim zaś dopatrywano
się aluzji do zamordowania przez Bazylego prawowitego cesarza Michała III w roku 867, odkupionego publiczną pokutą.
Wokół podobnej paraleli cesarz Bazyli - król Dawid osnuty został program dekoracji rzeźbiarskiej
kasetki z kości słoniowej (Rzym, Palazzo Venezia): na wieku widnieje scena koronacji Bazylego
I i jego żony Eudoksji przez Chrystusa, zaś na ścianach bocznych - cykl scen z życia Dawida.
Najstarsze przedstawienia Skruchy Dawida zachowały się w rękopisach z drugiej połowy IX i X wieku,
zestawione z tekstem pokutnego Psalmu 50. Miniatura w Psałterzu Chłudowa (fol. 50) powtarza
późnoantyczną formułę tematu rozmowy: stojący z lewej strony Natan zwraca się z gestem przemowy
do przedstawionego w królewskim majestacie Dawida, który na znak przyjęcia tych słów unosi otwartą
prawą dłoń. W ujęciu tym wątek królewskiej skruchy został pominięty.
Prezentuje go natomiast wspomniana już miniatura w rękopisie Homilii Grzegorza z Nazjanzu
(Paris. gr. 510, fol. 143v): po lewej stronie widnieje pusty tron z purpurową poduszką, zwieńczony baldachimem, po prawej zaś
Dawid w królewskich szatach przypada do ziemi, pokornie przyjmując słowa Natana.
Zgodnie z retoryczną regułą, dla wzmocnienia ideowego sensu tego przedstawienia królewskiemu
majestatowi Dawida przeciwstawiona została jego pokutna poza. Taką formułę obrazu Skruchy
Dawida przyjęli miniaturzyści w kolejnych średniobizantyńskich psałterzach. W Psałterzu Paryskim
(cod. Paris. gr. 139, fol. 136v) na obraz ten składają się dwa epizody, a w obu podkreślona
została królewska skrucha. W lewej części kompozycji Dawid napominany przez Natana wprawdzie
zasiada na tronie ubrany w szaty królewskie, jednak ukazany jest nie frontalnie, lecz w trzech
czwartych, i przyjmując słowa Natana, unosi prawą dłoń, lewą zaś sięga po wieńczący go diadem.
W obrębie tej samej miniatury, na prawo, Dawid przypada do ziemi i okazuje skruchę wyobrażoną
tu pod postacią personifikacji Metanoi.
Wątek skruchy Dawida był z pewnością znany na Rusi, należał
bowiem do obiegowych tropów średniowiecznego piśmiennictwa. W kontekście wyznania grzechów
przywołuje słowa Dawida Hilarion w Słowie o Zakonie i Błagodati („Słowo o Prawie i Łasce”) z
lat 1037-1050: Дa ucnoвeдamcя moбe людue, да ucnoвe, да ucnoвeдamcя moбe людuе вcu. Brak jednak przykładów
przedstawień skruchy Dawida w sztuce ruskiej. Wyjątek być może stanowi jedynie fragment
fresku w cerkwi Przemienienia w Połocku, ufundowanej przez Eufrozynę, księżną połocką, a
około lat 1135-1145 ozdobionej malowidłami. Spośród wyobrażonych na wschodnich filarach świętych
w modlitewnych pozach, najbardziej czytelną postać A. Sielicki identyfikuje
jako Dawida klęczącego na czerwonym podnóżku, zwróconego ku naosowi cerkwi i unoszącego
dłonie w modlitewnym geście. Głowę Dawida wieńczy korona w typie średniobizantyńskiej stemmy
wysadzanej szlachetnymi kamieniami i perłami. W tle widoczne są