<< Wstecz
Dalej >>

     Te w niewielkim stopniu zindywidualizowane przedstawienia najogólniej podzielić można na dwa zasadnicze typy: koronacja indywidualna władcy oraz zbiorowa koronacja cesarskiej rodziny (dynastyczna). Pierwsza prezentowała jedynowładcę - basileusa. W przedstawieniach drugiego typu błogosławieństwo udzielane jest rodzinie: cesarzowi towarzyszy żona, niekiedy syn (Psałterz Barberini) lub rodzeństwo (Synaj, cod. gr. 364). Pojawia się więc w nich wątek sukcesji, w Bizancjum niezapewnionej prawnie, lecz zwyczajowo poprzez małżeństwo, adopcję lub współrządy.
     Miniatura w Kodeksie Gertrudy należy bez wątpienia do drugiego typu, prezentując oboje małżonków w niemal identycznych szatach i takich samych koronach. Przyjęty tu wariant formuły symetrycznej z Chrystusem tronującym w ikonografii średniowiecznej pojawił się zapewne dopiero w wieku XI, z tego czasu pochodzą bowiem najstarsze znane tego typu przedstawienia w sztuce ottońskiej: w Perykopach Henryka II z lat około 1002/1007-1014 (Monachium, Staatsbibliothek, Clm. 4452, fol. 2) i w Ewangeliarzu Henryka III, wykonanym w Echternach pomiędzy 1050 a 1056 rokiem (Uppsala, Universitetsbibliothek, Cod. C. 93, fol. 3v), oraz w bizantyńskiej: w Psałterzu Barberini i w ewangeliarzu cod. Urb. gr. 2. Przy czym w żadnym z bizantyńskich przykładów Chrystus - koronator nie występuje w formule Maiestas Domini. Ujęcie takie, choć w innych wariantach ikonograficznych, pojawia się natomiast w sztuce ottońskiej, najwcześniej poświadczone około połowy XI wieku wspomnianą już miniaturą w Ewangeliarzu Henryka III. Chrystus w owalnej mandorli, tronujący na sferze, otoczony jest z czterech stron uskrzydlonymi istotami wyobrażonymi w clipeusach rozmieszczo- nych wzdłuż osi wertykalnej i horyzontalnej na prostokątnej bordiurze ujmującej kompozycję. Dłonie Chrystusa spoczywają na ukoronowanych głowach Henryka i Agnieszki, którzy zwróceni lekko ku środkowi pochylają się w pokłonie przed Majestatem, stanowiącym źródło ich władzy, jak głosi majuskulna inskrypcja: