<< Wstecz
Dalej >>

PER ME REGNANTES VIVANT HEINRICUS ET AGNES. Mistrz z Echternach powielił ikonograficzny schemat Maiestas Domini wypracowany w karolińskich skryptoriach, odmienny od wschodniego, w którym cztery istoty otaczające mandorlę rozmieszczone są wzdłuż osi diagonalnych. W ocenie Joachima Otta tej właśnie miniaturze najbliższe jest przedstawienie Koronacji Jaropeka i Kunegundy w Kodeksie Gertrudy.
     Jak stwierdziliśmy, w sztuce bizantyńskiej brak przykładów koronacji cesarza przez Chrystusa ukazanego w typowej formule Maiesas Domini. Przytaczany przez badaczy przykład miniatury w Ewangeliarzu Henryka III prezentuje odmienny od bizantyńskiego wariant tematu Maiesas Domini z podwójną tzw. „ósemkową” mandorlą, której w ogóle brak w miniaturze Kodeksu Gertrudy. Odróżnia ją również obecność świętych patronów koronowanej pary, przedstawionych z kolei w Perykopach Henryka II - także i to porównanie przytaczane jest w literaturze przedmiotu - gdzie z kolei brak czterech istot i chórów anielskich. Spostrzeżenia te prowadzą więc do sformułowania poglądu, że miniatura w Kodeksie Gertrudy, wyróżniająca się pod względem formuły ikonograficznej na tle znanych przedstawień średniowiecznych, jest autorską kontaminacją malarza, który - przypuszczalnie powolny wskazówkom samej Gertrudy - „złożył” ten obraz, wykorzystując znany sobie repertuar ikonograficzny wyobrażeń: Chrystusa w majestacie, książęcej pary oraz pośredniczących między nimi świętych orędowników. Każdy z tych obrazów rozpatrywany więc będzie osobno.

Struktura ikonograficzna przedstawienia w Kodeksie Gertrudy      W miniaturze Kodeksu Gertrudy Chrystus-koronator ukazany został w majestacie Boskiej chwały, której ikonograficznymi wyznacznikami są tutaj: złoty, inkrustowany szlachetnymi kamie-     

niami tron z purpurowąpoduszką, wyobrażone u jego stóp trzy chóry anielskie najwyższej triady, tj. serafiny, cherubiny i trony, a ponad nim wyłaniające się z segmentów nieba cztery istoty wizji teofanicznych trzymające księgi: lew, człowiek, orzeł i wół.
     W formule obrazowej Maiesas Domini wyobrażenie Chrystusa, zwykle w typie Pantokratora, rzadziej Emmanu- ela lub Przedwiecznego (łac. Anticuus Dierum, gr. 'О Пαλαιος των ήμερων), jest elementem stałym, centralnym ideowo i kompozycyjnie. Chrystus zwykle ujęty jest mandorlą, zza której wyłaniają się cztery uskrzydlone stworzenia z biblijnych wizji teofanicznych (gr. zodia, łac. animalia) z księgami, utożsamiane z cherubinami-tetramorfami (Ks. Ezechiela 10), ewangeli- stami (Ireneusz z Lyonu) i ich symbolami (św. Hieronim) oraz czterema aspektami natury Chrystusa (Św. Grzegorz Wielki). W rozwiniętym wariancie tematu występują także chóry anielskie najwyższej triady według systematyki Pseudo-Dionizego Areopagity, serafiny, cherubiny i trony. Miniatura w Kodeksie Gertrudy należy więc do tego właśnie wariantu, wyróżnia ją wszakże pominięcie mandorli oraz wyobrażenie czterech stworzeń rozmieszczonych nie koncentry- cznie wokół postaci Chrystusa, lecz horyzontalnie ponad Nim.