<< Wstecz
Dalej >>

     Wszystkie Miniatury Gertrudy ujęte zostały ornamentalnymi bordiurami o zróżnicowanym repertuarze motywów. Trzy z nich mają regularną formę prostokąta, jedna ukształtowana jest na wzór kopułowego kościoła, a na ich tle wyróżnia się wąska, o nieregularnym zarysie, bordiura miniatury na fol. 5v. Jeśli wyłączymy na tym etapie rozważań tę właśnie miniaturę, zauważmy, że obramienia pozostałych łączą wzajemne powiązania ogólnych schematów kompozycyjnych oraz typów i kształtów motywów ornamentalnych.
     Zastosowany w dwóch miniaturach Kodeksu Gertrudy szeroki pas prostokątnego obramienia z czerwonym okonturowaniem, wypełnionym dekoracyjnymi motywami, należy do najbardziej rozpowszechnionych w średniowiecznym malarstwie książkowym, choć tu może być po prostu powtórzeniem obramień w ottońskiej części rękopisu.
     Podobnie obiegowy charakter ma motyw meandra w bordiurze miniatury Koronacji Jaropeka i Kunegundy, który - znany np. z V-wiecznych mozaik w Mauzoleum Galii Placidi - na większą skalę stosowany był w sztuce średniowiecznych renesansów, karolińskiego i ottońskiego na Zachodzie, a macedońskiego - w Bizancjum. Tu można wszakże poprzestać na stwierdzeniu, że Malarz II skopiował bordiurę ujmującą przedstawienia Dawida na fol. 20v Psałterza Egberta, o czym przekonuje ogólny schemat kompozycyjny połączenia meandrycznie łamiącej się wielobarwnej taśmy ze złotymi rautami, oraz identyczne, perspektywiczne jej ujęcie, w części lewej od góry, zaś prawej - od dołu, jak również wiele szczegółów, takich jak kolorystyka czy drobne, białe kropkowanie widoczne w tle. Zauważmy przy tym, iż miniaturzysta Gertrudy nie poprzestał na „zacytowaniu” swego ottońskiego poprzednika, lecz uzupełnił jego wzór typowym dla bizantyńskiego iluminatorstwa motywem wielobarwnych kwiatonów okonturowanych złotem, które rozmieścił ukośnie w czterech narożach oraz pośrodku górnej krawędzi.

     Kolejny, krzyżykowo-schodkowy ornament z okrągłym punktem w środku każdego z pojedynczych elementów, jaki wypełnia bordiurę ujmującą tronującą Theotokos, a w postaci krótkich pasów powtarza się w obramieniu miniatury Boźego Narodzenia, również należy do obiego- wych w sztuce średniobizantyńskiej, występuje bowiem nie tylko w wielu rękopisach, ale także w malarstwie monumentalnym, by wskazać tylko ich przykłady w XI-wiecznych mozaikach w Watopedi na Athos, w Hosios Loukas i Nea Moni. Jego przykłady w sztuce ruskiej tego czasu prezentują nieco odmienny wariant, stanowiący jakby symetryczną połowę. Tylko niewielki fragment zachował się na północnej ścianie bemy soboru Sofijskiego w Kijowie. Natomiast w Kodeksie Światosława wypełnia on szeroki pas bordiury na fol. 128. W Kodeksie Gertrudy ornament ten nie jest jednakowy. Jego forma i kolorystyka na fol. 40 wydaje się bliższa bizantyńskim przykładom, nie tylko w rękopisach, jak w tetraewangeliarzu cod. Stauronikita 43 z X wieku, w psałterzach cod. Vatopedi 760 z XI wieku i cod. Vatopedi 761 z 1088 roku czy w cod. Sinait. 339 (fol. 4v), lecz także w wy-