<< Wstecz
Dalej >>

w stroju cesarzowej bizantyńskiej, jak w mozaice katholikonu Hosios Loukas w Focydzie, gdzie przedstawiona została w zachodniej lunecie północnej części narteksu obok świętych Katarzyny i Barbary. Starożytne imię Irena w Bizancjum pewną popularność zyskało dopiero w średniowieczu. Zwykle jednak nadawano je cesarskim małżonkom pochodzącym z krajów obcych pod względem politycznym lub wyznaniowym, może w nawiązaniu do pierwotnego sensu pojęcia Eirene - Pokój jako symbolu zawarcia pokoju lub porozumienia (sojuszu). Na Rusi po raz pierwszy nadano to imię żonie Jarosława przybyłej z odległej Szwecji, może - podobnie jak w Bizancjum - ze względu na jego symboliczną wymowę. Zauważmy jednak, że pierwsi chrześcijańscy władcy Rusi, Olga i Włodzimierz, przyjęli imiona od panujących władców Bizancjum. Olga na chrzcie w Konstantynopolu przyjęła imię Heleny, jak wykazał Dimitri Obolensky, na cześć cesarskiej małżonki Konstantyna VII, „uznając przez to swoją przynależność do rodziny chrześcijańskich władców, której przewodził cesarz”. Ojcem chrzestnym Włodzimierza był cesarz Bazyli II, a ich wspólnym patronem Św. Bazyli Wielki.         

Nie było potrzeby nadawania nowego imienia książęcym małżonkom przybywającym z Bizancjum: porfirogenetce Annie - żonie Włodzimierza, czy Marii, córce Konstantyna IX Monomacha, poślubionej przez Wsiewołoda. Jednak Ingigerda nie mogła przyjąć imienia cesarskiej małżonki, bowiem panujący wówczas Bazyli II pozostał bezżenny aż do śmierci, wybór więc padł na cesarzową opromienioną czcią religijną, św. Irenę. Pośród świętych wyobrażonych w soborze Sofijskim musiał znajdować się także wizerunek św. Ireny zgodny z bizantyńską ikonografią i stąd czerpał wzór malarz miniatury Kodeksu Gertrudy, tak przedstawiając patronkę Kunegundy. Koronę i suknie Św. Ireny, przedstawione w obu miniaturach Kodeksu Gertrudy, można porównać do wielu podobnych przedstawień cesarzowych bizantyńskich, np. Zoe i Teodory na tzw. Koronie Konstantyna IX Monomacha, jak również Marii w miniaturze cod. Coislin 79 (fol. 2) oraz na trzech plakietkach tryptyku z Chachuli. Przytoczone przykłady prezentują typ lorosu kobiecego połączonego z kołnierzem, stosowany powszechnie od wieku XI. Loros św. Ireny, nie przypięty do kołnierza, lecz skrzyżowany na piersiach, należy do starszego tzw. typu „V” i noszą go zwykle cesarze: Leon VI czy Konstantyn VII Porfirogeneta na przytaczanych już plakietkach, oraz nieokreślony z imienia cesarz na plakietce z drugiej lub trzeciej ćwierci X wieku, przechowywanej w Waszyngtonie (Dumbarton Oaks, 47.II). Przedstawienia cesarzowych w lorosie tego typu należą do rzadko-