w stroju cesarzowej bizantyńskiej, jak w mozaice
katholikonu Hosios Loukas w Focydzie, gdzie przedstawiona została w zachodniej
lunecie północnej części narteksu obok świętych Katarzyny i Barbary. Starożytne
imię Irena w Bizancjum pewną popularność zyskało dopiero w średniowieczu. Zwykle
jednak nadawano je cesarskim małżonkom pochodzącym z krajów obcych pod względem
politycznym lub wyznaniowym, może w nawiązaniu do pierwotnego sensu pojęcia Eirene -
Pokój jako symbolu zawarcia pokoju lub porozumienia (sojuszu). Na Rusi po raz
pierwszy nadano to imię żonie Jarosława przybyłej z odległej Szwecji, może - podobnie
jak w Bizancjum - ze względu na jego symboliczną wymowę.
Zauważmy jednak, że pierwsi chrześcijańscy władcy Rusi, Olga i Włodzimierz,
przyjęli imiona od panujących władców Bizancjum. Olga na chrzcie w Konstantynopolu
przyjęła imię Heleny, jak wykazał Dimitri Obolensky, na cześć cesarskiej
małżonki Konstantyna VII, „uznając przez to swoją przynależność do rodziny
chrześcijańskich władców, której przewodził cesarz”. Ojcem chrzestnym
Włodzimierza był cesarz Bazyli II, a ich wspólnym patronem Św. Bazyli Wielki.
Nie było potrzeby nadawania nowego imienia książęcym małżonkom przybywającym z
Bizancjum: porfirogenetce Annie - żonie Włodzimierza, czy Marii, córce
Konstantyna IX Monomacha, poślubionej przez Wsiewołoda. Jednak Ingigerda nie
mogła przyjąć imienia cesarskiej małżonki, bowiem panujący wówczas Bazyli II
pozostał bezżenny aż do śmierci, wybór więc padł na cesarzową opromienioną czcią
religijną, św. Irenę. Pośród świętych wyobrażonych w soborze Sofijskim musiał
znajdować się także wizerunek św. Ireny zgodny z bizantyńską ikonografią i stąd
czerpał wzór malarz miniatury Kodeksu Gertrudy, tak przedstawiając patronkę Kunegundy.
Koronę i suknie Św. Ireny, przedstawione w obu miniaturach Kodeksu Gertrudy, można
porównać do wielu podobnych przedstawień cesarzowych bizantyńskich, np. Zoe i
Teodory na tzw. Koronie Konstantyna IX Monomacha, jak również Marii w miniaturze
cod. Coislin 79 (fol. 2) oraz na trzech plakietkach tryptyku z Chachuli.
Przytoczone przykłady prezentują typ lorosu kobiecego połączonego z kołnierzem,
stosowany powszechnie od wieku XI. Loros św. Ireny, nie przypięty do kołnierza,
lecz skrzyżowany na piersiach, należy do starszego tzw. typu „V” i noszą go
zwykle cesarze: Leon VI czy Konstantyn VII Porfirogeneta na przytaczanych już
plakietkach, oraz nieokreślony z imienia cesarz na plakietce z drugiej lub trzeciej
ćwierci X wieku, przechowywanej w Waszyngtonie (Dumbarton Oaks, 47.II).
Przedstawienia cesarzowych w lorosie tego typu należą do rzadko-