<< Wstecz
Dalej >>

Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena (19, 25) lub trzy - Marta, Maria Magdalena i Salome, wymienione w apokryficznej Ewangelii Nikodema (X, 2), niekiedy wprost identyfikowane z myrroforami, jak we fresku tzw. Nowego Kościoła Tokale Kilise z około 940-950, a liczniejsza ich grupa - dopiero w okresie Paleologów.
     Zarówno w formule symetrycznej, jak i asymetrycznej, dla zachowania równowagi kompozycji po drugiej stronie krzyża ukazywano zwykle tę samą liczbę osób. W ujęciu symetrycznym Św. Janowi, stojącemu po drugiej stronie krzyża, towarzyszy albo tylko centurion, albo kilku jeszcze bezimiennych żołnierzy i Żydów, niekiedy także Józef z Arymatei lub Nikodem. W miniaturze Kodeksu Gertrudy mężczyznę stojącego za Św. Janem można zidentyfikować jako Józefa z Arymatei ze względu na charakteryzujące go siwe włosy i brodę, choć zwykle przedstawiany jest w epizodach następujących po Ukrzyżowaniu, przede wszystkim Przed Piatem, a także w scenie Zdjęcia z krzyźa i Złożenia do grobu. Z kolei żołnierz stojący na prawo od Św. Jana to bez wątpienia centurion, który zgodnie z przekazem trzech synoptyków dał świadectwo o Chrystusie (Mt 27,54; Mk 15, 39; Łk 23, 47).


     W tradycyjnym ujęciu tematu centurion stoi na prawo od krzyża i wskazuje prawą dłonią Chrystusa, w drugiej trzymając okrągłą tarczę, jak na mozaice w Nea Moni na Chios, w cod. Paris. gr. 74 (fol. 208) czy na steatytowej plakietce z XI-XII wieku w Ermitażu (nr inw. Ω 31). Zwykle ubrany jest w zbroję i chlamidę, jak w cod. Paris. gr. 74, rzadziej - tylko w krótką tunikę przewiązaną w pasie, jak na reliefie z kości słoniowej w zbiorach Ermitażu (nr inw. Ω 26). Jego strój w miniaturze Kodeksu Gertrudy jest niezwykle bliski przedstawieniu centuriona na wspomnianej mozaice w kościele Nea Moni: identyczna purpurowa tunika ze złotymi lamówkami, przewiązana powyżej pasa, szafirowy płaszcz ze złotym tablionem, wzorzyste spodnie oraz płytkie buty i nagolenice z charakterystycznym motywem w kształcie odwróconej litery „s”, a wreszcie biała tkanina na głowie z czarnym punktem pośrodku, otoczonym czarnymi kropkami. Tablion, który przysługiwał przede wszystkim cesarzowi i urzędnikom dworskim, w średniowiecznej ikonografii był również wyróżnikiem świętych wojowników oraz żołnierzy wyższych rangą. Do kategorii insygniów oficerskich należy również wąska szarfa wiązana powyżej pasa na pancerzu lub tunice, w późnym przekazie