nia greckim malarzom ikony i pasa ukazana jest tronująca Matka Boska. Zauważmy przy tym, że na przekazywanej ikonie widnieje scena Zaśnięcia Matki Boskiej, odpowiadająca wezwaniu soboru. Postać Oranty pojawia się tu dwukrotnie w dwóch różnych wariantach ikonograficznych. W rycinie prezentującej sobór Pieczerski: widoczna ponad głównym wejściem w półkolistym tympanonie, w oczywisty sposób powtarza wyobrażenie w konsze apsydy. Natomiast wyobrażenie Oranty z Emmanuelem na piersi, do której zwracają się obaj święci pieczerscy przedstawieni w półpostaci w medalionach, ma wyraźnie charakter reprezentacyjny.

Lokalizacja: wskazana przez Boga objawiającego się „w słupie ognia z nieba” Według przekazu w Paterykonie (Słowo 2) również miejsce budowy soboru wskazane zostało w sposób cudowny, lecz nie przez Blacherneńską Opiekunkę, lecz przez samego Boga. Po trzech dniach błagalnych modlitw Antoniego, odmawianych w miejscu, „gdzie ninie cerkiew jest”, „spadł ogień z nieba i spalił wszystkie drzewa i ciernie, i rosę zlizał, tworząc dolinę [...] I stąd początek tej boskiej cerkwi”. W Słowie 3 obja-     

wienie to wyrażone jest w formule trynitarnej:

„Ojciec z nieba pobłogosławił rosę i słupem ognistym i obłokiem światłym; Syn miarę darował swego pasa, albowiem chociaż drzewo to było w postaci widzialnej, lecz Bożą siłą odziane; Święty zaś Duch ogniem nieziemskim jamę wykopał na wzniesienie fundamentu”.

     Ilustrująca tę opowieść rycina z 1661 roku ukazuje obu pieczerskich założycieli przed „słupem ognia z nieba” oraz Chrystusa na obłoku zwracającego się do Antoniego. Ten drugi aspekt legendy rozwija również Paweł z Aleppo, wprost zestawiając go z teofania objawioną Mojżeszowi na górze Horeb:

„Miejsce, gdzie teraz znajduje się Wielka Cerkiew, było wierzchołkiem góry [...] i tu ukazała się Św. Antoniemu i Św. Teodozemu Naj- świętsza Panna w płomieniu ognia buchającego spośród drzew. Podobnie jak kiedyś ukazał się Mojżeszowi w gorejącym krzaku Bóg. Powiedziała im Ona: »Zbudujcie tu klasztor i wielką cerkiew na moją cześć« [...]. W związku z powyższym zdarzeniem związanym z Matką Boską, na wielu ikonach malowanych do dziś ukazywana jest Święta Dziewica wśród drzew objętych płomieniem ognia i Św. Antoni oraz Św. Teodozy modlący się o jej wstawiennictwo”.