<< Wstecz
Dalej >>

frontalnych, cechuje jednak także nieco bardziej dynamiczne ujęcia boczne, jak w dwóch miniaturach traktatu Euthymiosa Zigabenosa Panoplia dogmatyké (Rzym, Biblioteka Watykańska, cod. Vat. gr. 666, ff. 2-2v), ukazujących Aleksego I zwracającego się w kornej pozie ku Chrystusowi. Zachowany fragment kompozycji fundacyjnej w soborze Sofijskim w Kijowie oraz miniatura dedykacyjna w Kodeksie Światosława świadczą, że w podobnie płaszczyznowo-konturowy sposób kształtowane były sylwetki władców w sztuce ruskiej.
     Przyjęta przez Malarza I konwencja modelunku szat złotym szrafowaniem, formalnie przypominająca niekiedy technikę emalii, w XI-XII wieku stosowana była we wszystkich dziedzinach malarstwa: w mozaikach, jak np. w Nea Moni, w ikonach, by tylko wymienić jedną z najsłynniejszych - tzw. złote Zwiastowanie z XII wieku w zbiorach na Synaju, jednak na największąw tym czasie skalę w malarstwie książkowym. Z niezwykłą maestrią posługiwali się chryzografią niektórzy malarze miniatur w Menologionie Bazylego II: Michał z Blachern, np. - w scenie Męczeństwa św. Trofika (fol. 49), Nestor - autor m.in. miniatury Archanioła Michała (fol. 168) i Symeon z Blachern, np. w miniaturze Pokłon Trzech Króli (fol. 272), czy Georgios, np. w miniaturze Chrztu Chrystusa (fol. 299). W późniejszym okresie charakteryzuje m.in. miniatury w tetraewangeliarzu Paris. gr. 74, w lekcjonarzu z kolekcji Johna Pierponta Morgana, datowanym na drugą połowę XI wieku (New York, The Pierpont Morgan Library, ms m. 639), w Psałterzu Londyńskim, w synajskiej Księdze Hioba z końca XI wieku (Synaj, klasztor Św. Katarzyny, cod. 3), a także w cod. Sin. 339.
     Do tych ogólnych porównań dołączyć można wiele przykładów podobieństw szczegółowych: układ szaty na kolanie przechodzący w jakby ząbek, powtarzający sięw wielu miejscach w Hosios Loukas, motyw drobnych kwiatów, jak w Nea Moni, typ schodkowego ornamentu, który występuje zarówno w Hosios   

Loukas, jak i w Nea Moni. Purpurową tunikę Jaropełka z szerokimi złotymi lamówkami i deseniem w formie złotych gałązek w miniaturze Modlitwy do św. Piotra można porównać do sakkosów Jana II Komnena i jego syna Aleksego w miniaturze cod. Urb. gr. 2 w Bibliotece Watykańskiej czy szat cesarza Aleksego I w rękopisie Panoplia dogmatiké, również w Bibliotece Watykańskiej. Z kolei deseń tuniki Jaropełka i płaszcza Kunegundy w miniaturze Koronacji jest identyczny, jak na tunikach dwóch dworskich urzędników w miniaturze cod. Coislin 79 (fol. 2).
     Przenosząc się na grunt sztuki ruskiej, na wstępie wypada stwierdzić, że dysponujemy stosunkowo skromnym materiałem porównawczym. Spośród dzieł powstałych w Kijowie w XI i na początku XII wieku zachowały się jedynie malowidła w soborze Sofijskim z lat 1037-1042/1046 i Archanioła Michała z około 1103-1108, miniatury trzech rękopisów: Ewangeliarza Ostromira z 1056/1057 roku, Kodeksu Światosława z 1073 roku i Ewangeliarza Mścisława z lat około 1103-1117. Dodać do nich należy ocalałe fragmenty fresków w soborze Sofijskim w Nowogrodzie, słusznie przypisywane kijowskim malarzom. W niewielkim tylko stopniu można natomiast odwoływać się w porównaniach do ruskiego malarstwa ikonowego, bowiem większość zachowanych ikon z okresu przed najazdem mongolskim datowanych jest nieprecyzyjnie na XII - początek XIII wieku, a ich pierwotna warstwa malarska zmieniona została późniejszymi nawarstwieniami. Jedynie ikona św. Piotra i Pawła z soboru Sofijskiego w Nowogrodzie w zgodnej na ogół opinii badaczy powstała około połowy XI wieku. W szerokim przedziale od XI do XIII wieku datowana była ikona z półpostaciowym ujęciem Św. Jerzego (Gosudarstwiennyj Muziej Moskowskowo Kriemla), jednak według ostatnich ustaleń L.I. Lifszyca pochodzi z drugiej połowy XI wieku lub z początku XII. Za nieco starszą uchodziła dawniej ikona Św. Jerzego w Trietiakowskiej Galerii, datowana około 1030 roku, obecnie jednak jej powstanie przesuwa się na lata 1130-1140.