Dorota Leśniewska
Modlitewnik Gertrudy
Bibliografia


1. Nazwiska i tytuły w języku rosyjskim i ukraińskim w transliteracji według tabel z Nowego słownika ortograficznego PWN..., Warszawa 1999.
2. Nie zamieszczono prac sprzed 1900 - mają one znaczenie tylko do badań historiograficznych.
3. Nie zamieszczono także:
a. fragmentów edycji, głównie kalendarza
b. pojedynczych modlitw drukowanych w gazetach
c. abstraktów referatów, biogramów, tekstów popularyzatorskich

1. Źródła
A. Faksymile Kodeksu Gertrudy

- Psalterium Egberti, Facsimile del. ms. CXXXVI del Museo Archeologico Nazionale di Cividale del Friuli, wyd. C. Barberi, [Friuli-Venezia Giulia] 2000.

B. Pełne edycje Modlitewnika Gertrudy

- Manuscriptum Gertrudae filiae Mesconis II regis Poloniae, wyd. V. Meysztowicz, ?Antemurale" 2, 1955, s. 103-157.
Rec. Kozłowska-Budkowa Z. w: ?Nasza Przeszłość" 6, 1957, s. 379-384.
Rec. Kozłowska-Budkowa Z. w: ?Studia Źródłoznawcze" 3, 1958, s. 271-273.
Rec. Sczaniecki P. w: ?Ruch Biblijny i Liturgiczny" 13, 1960, nr 2, s.183-185.
- Modlitwy księżnej Gertrudy z Psałterza Egberta z Kalendarzem, wyd. M. H. Malewicz i B. Kürbis, opr. B. Kürbis (we współpracy z D. Leśniewską i P. Stróżykiem), Kraków 2002, ss. 201 [Monumenta Sacra Polonorum, t. 2].
Rec. Andrzejuk A., Liber precum Gertrudae ducissae e Psalterio Egberti cum Kalendario, edid. M. H. Malewicz et B. Kürbis, commentarit B. Kürbis, Academia Scientiarum et Litterarum Polonia, Cracoviae 2002, p. 201, ?Saeculum Christianum" 11, 2004, nr 1, s. 247-255.
Rec. Smorąg Różycka M., Kodeks Gertrudy - najnowsze opracowania, ?Folia Historiae Artium, Seria Nowa" 8-9, 2002-2003 (wyd. 2004), s. 161-175.

C1. Tłumaczenia Modlitewnika Gertrudy

- Andrzejuk A., Gertruda Mieszkówna i jej modlitewnik, Warszawa 2006.
- Modlitwy księżnej Gertrudy z Psałterza Egberta w Cividale, tłum. i oprac. B. Kürbis, Kraków 1998.
Rec. Andrzejuk A.: Gertruda Mieszkówna i jej Modlitewnik. Uwagi na marginesie: Teresa Michałowska, Ego Gertruda. Studium historycznoliterackie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, stron 292 oraz Modlitwy księżnej Gertrudy z Psałterza Egberta w Cividale, przełożyła i opracowała Brygida Kürbis, TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 1998, stron 232, ?Człowiek i teologia" 4, 2004, s. 27-49.

C2. Tłumaczenia wyborów modlitw

- Gertruda Mieszkówna, Modlitewnik (wybór), tłum. i opr. A. Andrzejuk, ?Ogród" 8, 2003, nr 1-2 (21-22), s. 19-53.
- Górski K., Modlitewnik Gertrudy Mieszkówny, ?Roczniki Teologiczno-Kanoniczne KUL" 6, 1959, z. 1-2, s. 299-333 (przedruk w: Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980, s. 111-121).
- Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
- Modlitwy Gertrudy Mieszkówny (wybór), tłum. A. Andrzejuk, „Cenobium" 9, 1996, s. 31-41.

2. Opracowania

- Abraham W., Rękopis należący niegdyś do katedry w Cividale, znajdujący się obecnie w tamtejszym muzeum. Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Historycznego. (streszczenie wykładu z 9.03.1900), ?Kwartalnik Historyczny" 15, 1901, s. 181-182.
- Abraham W., Rękopis miniaturowy znajdujący się w Muzeum Królewskim w Cividale, ?Sprawozdania PAU" 6,1901, nr 2, s. 90-101.
- Ajnalov D. V., K istorii drevne-russkoj literatury, ?Trudy Otdela drevne-russkoj literatury Instituta Literatury Akademii Nauk" 3, 1936, s. 5-25.
- Andrzejuk A., Elementy kultury religijnej w modlitewniku Gertrudy Mieszkówny, ?Ogród" 8, 2003, nr 1-2 (21-22), s. 77-108.
- Andrzejuk A., Filozoficzne treści w Modlitewniku Gertrudy Mieszkówny, ?Kwartalnik Filozoficzny" 33, 2005, nr 2, s. 73-86.
- Andrzejuk A., Gertruda Mieszkówna i jej modlitewnik, Warszawa 2006.
- Andrzejuk A., Gertruda Mieszkówna i jej rękopis (Wstęp do przekładu), ?Ogród" 8, 2003, nr 1-2 (21-22), s. 19-39. Por. wyżej Gertruda Mieszkówna, Modlitewnik. Wybór....
- Barberi C., Il Salterio di Egberto nella storia degli studi, w: Psalterium Egberti, Facsimile del. ms. CXXXVI del Museo Archeologico Nazionale di Cividale del Friuli, wyd. C. Barberi, [Friuli-Venezia Giulia] 2000, s. 105-177.
- Bauerreiß R., Das Kalendarium im sog. Egbert-Psalter in Cividale, ?Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktionerordens" 69, 1958, s. 134-138.

- Bergamini G., Miniatura in Friuli tra X. e XII. secolo, w: Il Friuli dagli Ottoni agli Hohenstaufen. Atti del Convegno internazionale di studio, Udine 1984, s. 458-464.
- Bergamini G., Menis G. C., La miniatura in Friuli. Catalogo della mostra, Udine 1985.
- Bobrinskij A. A., Kievskiâ miniatury XI veka i portret knâzâ Âropolka Izâslaviča v psaltyre Egberta, arhiepiskopa Trirskago, ?Trudy Otdela slavânskoj i russkoj arheologii" 5, 1901, s. 351-371.
- Cichocka E., Rękopis Gertrudy - dokument kultury religijnej i teologicznej XI wieku, ?Ateneum Kapłańskie" 82, 1974, s. 120-129.
- Durazzano-Kowalska J., Le miniature Gertrudiane nel Salterio di Egberto. Contributo per una nuova interpretazione, ?Forum Iulii" 7, 1983, s. 37-52.
- Egbert - Erzbischof von Trier 977-993. Gedenkschrift der Diözese Trier zum 1000. Todestag, t. 1-2, red. F. J. Ronig, Trier 1993.
- Górski K., Duchowość chrześcijańska, Wrocław 1978.
- Górski K., Gertruda czy Olisawa, ?Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia" 24, 1990, 73-77.
- Górski K., Modlitewnik Gertrudy Mieszkówny, ?Roczniki Teologiczno-Kanoniczne KUL" 6, 1959, z. 1-2, s. 299-333 (przedruk w: Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980, 111-121).
- Górski K., Od religijności do mistyki. Zarys dziejów życia wewnętrznego w Polsce, cz. 1, Lublin 1962.
- Górski K., Religijność benedyktyńska w Polsce XI w., ?Roczniki Teologiczno-Kanoniczne Towarzystwa Naukowego KUL" 6, 1960, s. 299-313.

- Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
- Grabar A., L'art du Moyen Age en Europe Orientale, Paris 1968.
- Grudziński T., Polityka papieża Grzegorza VII wobec państw Europy Środkowej i Wschodniej (1073-1080), Toruń 1959.
- Hertel J., Imiennictwo dynastii piastowskiej we wcześniejszym średniowieczu, Warszawa 1980.
- [Janin] Ânin V. L., Russkaâ knâginâ Olisava-Gertruda i eë syn Âropolk, ?Numizmatika i Epigrafika" 4, 1963, s. 142-168.
- Jasiński K., Kult św. Elżbiety w dynastii piastowskiej, w: Europa Środkowa i Wschodnia w polityce Piastów, red. K. Zielińska-Melkowska, Toruń 1997, s. 197-212.
- Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław i in. 1992 [wyd. 2: Poznań 2004].
- Kalousek J., Kalendář českého původu z prostředka XII století, ?Časopis Musea Království českého" 76, 1902, z. 2/3, s. 159-165.
- Kętrzyński S., Gertruda, Archiwum PAN w Warszawie, poz. III - 33 nr 13.
- Kętrzyński S., Gertruda, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, 1948-1958, s. 405-406.
- Kondakov N. P., Izobraženiâ russkoj knâžeskoj sem'i v miniaturah XI veka, Sankt Peterburg 1906.
- Kopeć J., Gertrudy kodeks, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 1026-1027.
- Kozłowska-Budkowa Z., Mole W., Gertrudy kodeks, w: Słownik starożytności słowiańskich, t. 2, Wrocław i in. 1964, s. 101-102.

- Kürbis B., Die Gertrudianischen Gebete im Psalterium Egberti. Ein Beitrag zur Geschichte der Frömmigkeit im 11. Jahrhundert, w: Europa Slavica - Europa Orientalis. Festschrift für Herbert Ludat zum 70. Geburtstag, Berlin 1980, s. 249-261.
- Kürbis B., Modlitwy księżnej Gertrudy z Psalterium Egberti. Przyczynek do dziejów kultury dworu panującego w Polsce i na Rusi, ?Sprawozdania Wydziału Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk" 96, 1978 (wyd. 1979), s. 3-11 [wyd. 2, w: taż, Na progach historii. Pisma wybrane, Poznań 1994, s. 250-258].
- Kürbis B., O życiu religijnym w Polsce X-XII w., w: Pogranicza i konteksty polskiego średniowiecza, Wrocław 1989, s. 7-69 [wyd. 2, w: taż, Na progach historii. Pisma wybrane, Poznań 1994, s. 374-416].
- Labuda G., Gertrudianus Codex, w: Lexikon des Mittelalters, t. 4. München 1988, kol. 1357.
- Labuda G, Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego, Kraków 1992.
- Lazarev V. N., Gruppovyj portret semejstva Âroslava, w: tegoż, Russkaâ srednevekovaâ živopis'. Stat'i i issledovaniâ, Moskva 1970, s. 25-54.
- Lazarev V. N., Iskusstvo srednevekovoj Rusi i Zapad (XI-XV vv.), w: tegoż, Vizantijskoe i russkoe iskusstvo. Materialy i stati, Moskva 1978, s. 227-296.
- Leśniewska D., Kodeks Gertrudy. Stan i perspektywy badań, ?Roczniki Historyczne" 61, 1995, s. 141-170.
- Lohvin H., Miniatures and Ornaments in Old Manuscripts of the 11th-18th Centuries, Kiev 1977.

- Łowmiański H., Religia Słowian i jej upadek VI-XII w., Warszawa 1972.
- Malewicz M. H., Rękopis Gertrudy Piastówny- najwcześniejszy zabytek piśmiennictwa polskiego, ?Materiały do filozofii średniowiecznej w Polsce" 5 (16), 1972, s. 23-70.
- Malewicz M. H., Un livre de prieres d'une princesse polonaise au XIe siecle, ?Scriptorium" 31, 1977, nr 2, s. 248-254. rec. Del Basso G. M. w: ?Memorie storiche forogiuliesi" 57, 1077, s. 159 n.
- Mencwel A., Osoba i pismo, ?Teksty Drugie" 2005, z. 1/2, s. 236-245.
- Meysztowicz V., L'union de Kiev avec Rome sous Grégoire VII, w: Studi Gregoriani per la storia di Gregorio VII e della riforma gregoriana, t. 5, Roma 1956.
- Michałowska T., Ego Gertruda. Studium historycznoliterackie, Warszawa 2001.
Rec. Leńczuk M., Ja Gertruda, ?Teksty Drugie" 2003, z. 1, s. 122-127.
Rec. Smorąg Różycka M., Kodeks Gertrudy - najnowsze opracowania, ?Folia Historiae Artium, Seria Nowa" 8-9, 2002-2003 (wyd. 2004), s. 161-175.
- Michałowska T., Il libro di preghiere di Gertrude. Intorno all`autobiografismo nella litteratura delle origini in Polonia, w: Polonia, Italia e culture slave: aspecti comparati tria storia e contemporaneita, red. L.Marinelli, M. Piacentini, K. Żaboklicki, Varsavia-Roma 1998, s. 19-29.
- Michałowska T., Gertruda i jej modlitwy, w: Mediaevalia i inne, red. T. Michałowska, Warszawa 1998, s. 7-25.
- Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1995, zwł. s. 95-98.

- Morzyński Z., Kalendarz z nekrologiem w Kodeksie Gertrudy, córki Mieszka II (rkp., praca magisteska na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu).
- Muzzioli A., Mostra storica della miniatura. Catalogo, Firenze 1953.
- Nadolski B., Inspiracja liturgiczna w Modlitewniku księżnej Gertrudy, w: Tekst sakralny - tekst inspirowany liturgicznie, red. G. Habrajska, Łódź 1997, s. 175-180.
- Nadolski B., Teologiczne treści w modlitewniku Gertrudy, ?Studia Theologica Varsaviensia" 33, 1995, nr 1, s. 43-56.
- Pani L., Aspeti codicologici e paleografici del manoscritto, w: Psalterium Egberti, Facsimile del. ms. CXXXVI del Museo Archeologico Nazionale di Cividale del Friuli, wyd. C. Barberi, [Friuli-Venezia Giulia] 2000, s. 39-59.
- Poppe A., Gertruda - Olisawa, regina Russorum. Materiały do życiorysu, w: Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 575-595.
- Poppe A., Państwo i kościół na Rusi w XI w., Warszawa 1968.
- Pucko V., Kievskij hudožnik XI veka, Alimpij pečerskij (po skazaniu Polikarpa i dannym arheologičeskih issledovanij), ?Wiener slavistische Jarbuch" 25, 1979, s. 63-68.
- Pucko V., Kievskie miniatury Kodeksa Gertrudy, w: Rukopisna ta knižkova spadščina Ukraini, t. 2, Kiiv 1994, s. 12-21
- Sauerland H. V., Haseloff A., Der Psalter Erzbischof Egberts von Trier (Codex Gertrudianus in Cividale), Trier 1901.
Rec. W. Abraham w: ?Kwartalnik Historyczny" 16, 1902, s. 90-101.
Rec. A. Darowski, Modlitwy księżnej Gertrudy. Kalendarz i nekrologium z XII wieku, ?Biblioteka Warszawska" 3, 1902, s. 148-153.

- Ščaveleva N. I., ?Astronomičeskoe zercalo" v molitvennike XI v., w: Na rubežah poznaniâ vselennoj. Istoriko-astronomičeskie issledovaniâ, red. A. A. Gurštejn, Moskva 1994, s. 244-252.
- Ščaveleva N. I., Pol'ki - ženy russkih knâzej (XI-seredina XIII v.), w: Drevnejšie gosudarstva na terytorii SSSR, Moskva 1989, s. 50-58.
- Sever'ânov S. J., Codex Gertrudianus, ?Sbornik Otdela russkogo âzyka i slovesnosti Rossijskoj Akademii Nauk" 99, 1922, nr 4, s. 1-140.
- Skibiński E., Modląca się Gertruda - władczyni między światem i Bogiem, w: Duchowość i religijność kobiet dawniej i dziś, red. E. Pakszys i L. Sikorska, Poznań 2000, s. 21-28.
- Smirnova E. S., Le miniature del Libro di preghiere della principessa Gertrude, w: Psalterium Egberti, Facsimile del. ms. CXXXVI del Museo Archeologico Nazionale di Cividale del Friuli, wyd. C. Barberi, [Friuli-Venezia Giulia] 2000, s. 91-103.
- Smirnova E., The Miniatures in the Prayer Book of Princess Gertrude. Program, Dates, Prainters, ?Russia Maedievalis" 10/1, 2001, s. 5-21.
- Smorąg Różycka M., Bizantyńsko-ruskie miniatury Kodeksu Gertrudy. O kontekstach ideowych i artystycznych sztuki Rusi Kijowskiej XI wieku, Kraków 2003.
- Spież J. A., Modlitwy księżnej Gertrudy, ?Cenobium" 9, 1996, s. 24-30.
- Stróżyk P., Wyobrażenia władców na ?ruskich" miniaturach z kodeksu księżnej Gertrudy, w: Historia bliższa i dalsza. Polityka, społeczeństwo, wojskowość, Poznań-Kalisz 2001, s. 39-52.

- A. N. Svirin, Drevnerusskaâ miniatura, Moskva 1950.
- Syčov N. P., Isskustvo srednevekovoj Rusi, w: Istoriâ iskusstva všeh vremeni narodov, t. 4, Leningrad 1929.
- Targosz K., Sola pulcherrima super solem - ?Nad słońce i miesiąc cudniejsza" (Modlitwa maryjna z Modlitewnika Gertrudy i Modlitewnika Nawojki), ?Folia Historica Cracoviensia" 10, 2004, s. 361-383.
- Tavano S., Dall' epoca romana al Duecento, w: Bergamini G., Tavano S., Storia dell' arte nel Friuli-Venezia Giulia, Reana 1984, s. 9-211.
- Walicki M., Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., Warszawa 1971.
- [Wysocki] Vysockij S. A., Svetskie freski Sofijskogo sobora v Kieve, Kiev 1989.
- Wysocki S. A., W sprawie kompozycji fundacyjnej Sofii Kijowskiej, ?Biuletyn Historii Sztuki" 1970, s. 202-205.
- Zapasko Â. P., Pam'âtniki knižkogo mistectva. Ukrainska rukopisna kniga, L'viv 1995.
- Ziegler A. W., Papst Gregor VII. und der Kiewer Großfürst Izjaslaw, ?Studi Gregoriani" 1, 1947, s. 387-411.